Nomeri 8 (2025): Markaziy Osiyoda media va kommunikatsiyalar Xalqaro ilmiy jurnali
Maqolalar

SUN’IY INTELLEKTNING JURNALISTIKADA QO‘LLANILISHI: IMKONIYAT, MUAMMO VA QADRIYAT MASALASI

Barno Buranova
O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti
Munira Nazarova
O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti

Nashr qilingan 2025-03-03

Kalit so‘zlar

  • sun’iy intellekt,
  • jurnalistika,
  • kontent,
  • axloqiy me’yor,
  • matn tahriri va tahlili,
  • ishonchlilik,
  • vizualizatsiya
  • ...Ko'proq
    Kamroq

Izoh

Mazkur ilmiy maqolada sun’iy intellektning jurnalistikaga integratsiyalashuvi tadqiq qilinib, u orqali yangiliklarni ishlab chiqish, tarqatish va iste’mol qilish tahlil qilinadi. Sohada yuzaga kelayotgan muammo va kamchiliklar o‘rganiladi hamda ularga ilmiy xulosalar asosida taklif va tavsiyalarni taqdim qilinadi. Maqolada sun’iy intellektning jurnalistikaga ta’siri, xususan, ish jarayonlarini soddalashtirish, ma’lumotlarni tahlil qilish va vizualizatsiya qilish, yangiliklarni shaxsiylashtirish, faktlarni tekshirish va tasdiqlash, tilni tarjima qilish va kontentni moderatsiya qilish masalalari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, jurnalistikada sun’iy intellektning qo‘llanilishi bilan bog‘liq axloqiy masalalarni, jumladan, xatoliklar, adolat, oshkoralik va ishonchning yo‘qolishi bilan bog‘liq masalalar ham tahlil qilinadi.

Bibliografik manbalar

  1. Abdusattarov, F. (2024). Dunyoni o‘zgartirayotgan sun’iy intellekt: O‘zbekistonning rejalari qanday? URL: https://kun.uz/news/2024/08/22/dunyoni-ozgartirayotgan-suniy-intellekt-ozbekistonning-rejalari-qanday
  2. Behbudiy, M. (2022). Jadidlar. Mahmudxo‘ja Behbudiy. Toshkent: Yoshlar nashriyot uyi.
  3. Vazirlar mahkamasining 112-son qarori. (1997). “Jahon adabiyoti” jurnalini tashkil etish to‘g‘isida. Toshkent. Retrieved from URL: https://lex.uz/ru/docs/-1190519
  4. Jurnalistikaa sun’iy intellektni joriy etish to‘g‘risida onlayn-maruza. (2019). URL: https://uzjoku.uz/uz/news/jurnalistikada-suniy-intellektni-joriy-etish-togrisida-onlayn-maruza
  5. Mullayeva, S. (2022). Inha universiteti talabasi yangi dastur yaratdi. URL: https://yuz.uz/uz/news/inha-universiteti-talabasi-yangi-dastur-yaratdi
  6. Po‘latova, G.A. (2021). Sun’iy intellekt va uning inson faoliyatida tutgan o‘rni. Scientific Progress, 2(8), pp. 929-935. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/sun-iy-intellekt-va-uning-insoniyat-faoliyatida-tutgan-o-rni
  7. Qudratxo‘ja, Sh. T. (2024). Sun’iy intellekt jurnalistikada insonning o‘rnini bosa olmaydi. URL: https://uza.uz/oz/posts/suniy-intellekt-jurnalistikada-insonning-ornini-bosa-olmaydi_628115
  8. Sharq yulduzi – adabiy-badiiy, ilmiy, ijtimoiy-siyosiy jurnal. (2023). URL: https://sharqyulduzi.uz/biz-haqimizda/
  9. Bardoel, J., Deuze, M., (2001). Network Journalism: Converging Competences of Media Professionals and Professionalism. Australian Journalism Review 23 (2), pp.91-103. URL: https://www.researchgate.net/publication/267969191_Network_Journalism_Converging_competences_of_old_and_new_media_professionals
  10. Brill Publisher. (2016). The Journal of World Literature. Retrieved 02 14, 2025, from URL: https://brill.com/view/journals/jwl/jwl-overview.xml#showmorecontent
  11. Calvo Rubio, L. M. & Ufarte Ruiz, M.ª J. (2021). Artificial intelligence and journalism: Systematic review of scientific production in Web of Science and Scopus. Communication & Society, 34(2), pp. 159-176. Doi: https://doi.org/10.15581/003.34.2.159-176
  12. Chan-Olmsted S.M. (2019). A review of artificial intelligence adoptions in the media industry. International Journal on Media Management, (3-4)(21), 193–215. Doi: https://doi.org/ 10.1080/14241277.2019.1695619
  13. Diakopoulos, N. (2019). Automating the news: How algorithms are rewriting the media. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  14. Edwards, C., & Spence, P. R. (2016). Initial interaction expectations with robots: Testing the human-to-human interaction script. Communication Studies, 67(2), pp. 227-238. Doi: https://doi.org/10.1080/10510974.2015.1121899
  15. Färber & et.al. (2020). A Multidimensional Dataset Based on Crowdsourcing for Analyzing and Detecting News Bias. CIKM ’20: Proceedings of the 29th ACM International Conference on Information & Knowledge Management, pp. 3007 – 3014. doi:https://doi.org/10.1145/3340531.3412876
  16. Gebru, T., Morgenstern, J., Vecchiolla, C., Vaughan, J., Shelly, H., & Crawford, M. (2020). On the dangers of stochastic parrots: Can language models be too big? Proceedings of the Conference on Fairness, Accountability, and Transparency, 38-49. Doi: https://doi.org/10.1145/3442188.344592
  17. Hessman, T. (2017). AI, automation, & being human. New Equipment Digest, 82(10), P. 39. URL: https://www.newequipment.com/industry-trends/article/22059532/on-ai-automation-and-being-human
  18. Jones, R. (2020). The Future of Journalism. Oxford University Press. URL: https://www.cardiff.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0004/1700383/FoJ_2019_Book_of_Abstracts.pdf
  19. Latar, N. (2015). The Robot Journalist in the Age of Social Physics: The End of Human Journalism? The Economics of Information, Communication, and Entertainment, 65-80. doi:https://doi.org/10.1007/978-3-319-09009-2_6
  20. Linden, C. (2017). Decades of automation in the newsroom: Why are there still so many jobs in journalism? Digital Journalism, 2(5), pp. 123–140. doi:https://doi.org/10.1080/21670811. 2016.1160791
  21. Sajid, Ali & et al. (2023). Explainable Artificial Intelligence (XAI): What we know and what is left to attain Trustworthy Artificial Intelligence. Information Fusion, 99(101805). doi:https://doi.org/10.1016/j.inffus.2023.101805
  22. Noain-Sánchez, A. (2022). Addressing the Impact of Artificial Intelligence on Journalism: the perception of experts, journalists and academics. Communication & Society, 35(3), 105-121. https://doi.org/10.15581/003.35.3.105-121
  23. Sundar, S. (2020). Rise of machine agency: A framework for studying the psychology of Human – AI Interaction (HAII). Journal of Computer-Mediated Communication, 1(25), 74–88. doi:https://doi.org/10.1093/jcmc/zmz026
  24. Umarkulov, A. (2024, Avgust 20). ChatGPT yordamida yozilgan kitobdagi maslahat tufayli bir oila qoʻziqorindan zaharlandi. Toshkent. Retrieved from https://yuz.uz/news/chatgpt-tomonidan-yozilgan-kitobdagi-maslahat-tufayli-bir-oila-qoziqorinlardan-zaharlandi
  25. Ventura, M., Romero, J., López, I., & Tufano, M. (2017). Data storytelling: Combining storytelling and data visualization. Journal of Information Technology & Case Studies, 8(2), 18-29.
  26. Vieira, L.N. (2020) Machine Translation in the News: A Framing Analysis of the Written Press. Translation Spaces 9(1): 98–122. doi: https://doi.org/10.1075/ts.00023.nun Vazirlar mahkamasining 112-son qarori. (1997). “Jahon adabiyoti” jurnalini tashkil etish to‘g‘isida. Toshkent. Retrieved from URL: https://lex.uz/ru/docs/-1190519
  27. Zamith, R., & Westlund, O. (2022). Digital Journalism and Epistemologies of News Production. Oxford Research Encyclopedia of Communication. Doi: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228613.013.84
  28. Гулямов, С.С., Шермухамедов, А.Т., Мухитдинова, М.Х. (2022). Развитие искусственного интеллекта в Узбекистане. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2(5), С. 7-17. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/razvitie-iskusstvennogo-intellekta-v-uzbekistane
  29. Мухаммедова Л. и др. (2024). Журналистика и искусственный интеллект: возможности и вызовы. Ceteris Paribus(4). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/zhurnalistika-i-iskusstvennyy-intellekt-vozmozhnosti-i-vyzovy
  30. Суходолов А.П. и др. (2019). Журналистика с искусственным интеллектом. Вопросы теории и практики журналистики(4). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/zhurnalistika-s-iskusstvennym-intellektom