Nomeri 8 (2025): Markaziy Osiyoda media va kommunikatsiyalar Xalqaro ilmiy jurnali
Maqolalar

NUTQDA RITORIK KANONLARNING AHAMIYATI

Gulnoza DJURAKULOVA
O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti

Nashr qilingan 2025-03-03

Kalit so‘zlar

  • nutq,
  • notiqlik,
  • ritorik kanon,
  • inventio,
  • dispositio,
  • elocutio,
  • memoria,
  • actio
  • ...Ko'proq
    Kamroq

Izoh

Maqolada nutq ustida ishlashning asosiy bosqichlari boʻlgan ritorik harakatlar sxemasini tashkil etuvchi besh qismdan iborat qadimiy ritorik kanonlar tahlil qilinadi. Unda fikrlarni so‘zlarga ko‘chiradigan maxsus mexanizmni, ichki nutqni tashqi nutqqa o‘tkazishning batafsil va puxta o‘ylangan usullari, nutqni yaratishning g‘oyaviy va texnologik sikli, “fikrdan so‘zga yo‘l”ni o‘rganish mexanizmlari haqida xulosalar shakllantirildi. Nutq tuzilishi, kirish, asosiy qism, xulosaning nutqdagi ahamiyati, nutq kompozitsiya, uni shakllantirish, unga individual yondashuv haqida fikr yuritiladi. Tizimli materialni taqdim etish usullari: xronologik (yoki tarixiy) usul, konsentrik usul, bosqichma-bosqich qurish usuli, o‘xshatish usuli, mavzuning deduktiv va induktiv usullari, aynilik qonuni, qarama-qarshilik qonuni, istisno qonuni, asos qonuni kabi nutq tayyorlashda mantiq qonunlariga rioya qilishning ahamiyati haqida so‘z boradi.

 

 

 

Bibliografik manbalar

  1. Babayeva, D.R. (2018). Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi. Darslik. Taschkent. Barkamol fayz media. 432.
  2. Israil, M.I.; Tashmuxamedova, L.I. (2019). Notiqlik san’ati. O‘quv qo‘llanma. Taschkent. Noshir nashriyoti. 152.
  3. O‘zbek tilining izohli lug‘ati.II jild. (2006). Taschkent. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. 396.
  4. Qo‘ng‘urov, R.; Begmatov, E.; Tojiyev, Yo. (1992). Nutq madaniyati va uslubiyat asoslari. Taschkent. O‘qituvchi. 197.
  5. Shomaqsudova, S.X.; Israil M.I. (2018). OAVda yozma matn. Nutq va munozara. O‘quv qo‘llanma. Taschkent. Iqtisod-moliya. 180.
  6. Sitseron. (2015). Notiqlik san’ati. Taschkent. Yangi asr avlod. 480.
  7. Toshaliyev, I. E.; Abdusattorov R. (2006). Ommaviy axborot vositalarning tili va uslubi. Taschkent. Universitet. 248.
  8. Алиева, С.А. (2019). Риторика: наука и искусство. Электронное пособие ФГБОУ ВО Дагестанский государственный университет. Махачкала. URL: https://eor.dgu.ru/lectures_f/%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0%20%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%8F/project/index.html Дата обращения: 13.02.2025.
  9. Анисимова, Т.В.; Гимпельсон Е.Г. (2002). Современная деловая риторика: учебное пособие. Москва. Московский психолого-социальный институт. Воронеж. Изд-во НПО «МОДЭК». 432.
  10. Анненкова, И.В. (2005). Риторика для журналистов. Историко-культурный, теоретический и практический аспекты: Учебное пособие с приложениями. Москва. 161.
  11. Аннушкин, В.И. (2014). Культура речи и риторика в составе речеведческих дисциплин и современной речевой практике. Экология языка и коммуникативная практика. № 1. 14-24.
  12. Береговская, Э.М.; Верже, Ж.-М. (2000). Занятная риторика. Москва. Языки славянской культуры. 152.
  13. Бредемайер, К. (2012). Черная риторика: Власть и магия слова. Пер. с нем. 10-е изд. Москва. Альпина Паблишер. 184.
  14. Васильев, Л.Г. (2018). Изобретение сообщения (inventio): рекомендации к учебному курсу по публичному выступлению. В сборнике: Научные труды Калужского государственного университета имени К.Э. Циолковского. Материалы докладов гуманитарных секций региональной университетской научно-практической конференции. Сер. Гуманитарные науки. 407-415.
  15. Джуракулова, Г.Ш. (2023). Развитие современного ораторского искусства. Пенза. Международный центр научного сотрудничества “Наука и просвещение”. Актуальные вопросы современных научных исследований. Cборник статей IV Международной научно-практической конференции, 10.05.2023. 176-177.
  16. Изотов, В.П. (2016). Роль риторического канона в журналистском дискурсе и дискурсе PR. Орел. Ученые записки Орловского государственного университета. №4 (81). 146-147.
  17. Изотов, В.П. (2002). Методические рекомендации по курсу «Речевое воздействие» (для студентов 2 курса отделения журналистики). Орёл. 21.
  18. Изотов, В.П.; Изотов В.В. (2010). Риторика и связи с общественностью. Орёл. 59.
  19. Кузнецов, П.А. (2014). А.Ф. Кони о судебном красноречии и становлении юридического образования. Москва. РАНХиГС. Теоретические и прикладные вопросы экономики и сферы услуг. №8(2). 82-84.
  20. Никитин Олег Викторович (2016). Риторика — это наука будущего. Филология и человек, (4), 86-96.
  21. Орлов, Г.М.; Игнатьева, О.А.; Васин, А.Г.; Низомутдинов Б.А. (2021). Современные методы обработки и анализа данных. СПб. Университет ИТМО, 147.
  22. Пряхин М.Н. (1996). О стратегии журналистского образования. Москва. Вестник Российского университета дружбы народов. Серия «Литературоведение. Журналистика», № 1. 103-110.
  23. Смелкова, З.С.; Ассуирова, Л.В.; Савова, М.Р.; Сальникова О.А. (2003). Риторические основы журналистики. Работа над жанрами газеты. Учебное пособие. Москва. 218.
  24. Таранов П.С. (2002). Искусство риторики. Универсальное пособие для умения говорить красиво и убедительно. Москва.
  25. Широких И.А. (2018). Инаугурационная речь как образчик публичного политического выступления. Барнаул. Языки и литература в поликультурном пространстве.